De grootste aantallen Kauwen in het Groote Wielengebied worden gezien rond de wintermaanden; vooral januari is een echte kauwenmaand. Mogelijk is dat omdat in de loop van het najaar noordelijke en oostelijke vogels zich bij ‘onze’ Kauwen gevoegd hebben. Door de jaren heen lijken de maximale aantallen Kauwen, die jaarlijks te zien zijn, niet veel te veranderen. In de meeste jaren worden minder dan honderd vogels bijeen gezien. Een grote uitzondering vormden topjaren als 1993, 1994, en 2003 toen respectievelijk 300, 143 en 150 vogels werden geteld.

Broedvogel

In de drie jaren dat de Kauw als broedvogel is onderzocht zijn er slechts enkele broedparen vastgesteld. In 2010 twee broedende paren in een boerderij aan de rand van de Ryptsjerksterpolder en één in de Ryptsjerkster-molen. Dichtbij het Groote Wielengebied broeden er veel meer in dorpen als Gytsjerk en Tytsjerk.   

broedterritoria in 2010

Veruit de grootste aantallen Huiszwaluwen worden geteld na de broedtijd vanaf juli tot in september vóór de wegtrek naar Afrika. De vogels worden vrijwel altijd jagend aangetroffen met andere zwaluwen en gierzwaluwen. De grootste aantallen zijn in die maanden geteld: 100 vogels op 1 september 1982; 75 op 24 augustus 1985. Vanaf de jaren zeventig / tachtig van de vorige eeuw zijn de aantallen met een kleine opleving in de jaren negentig gestadig gedaald.

De Huismus is het gehele jaar door waargenomen, maar de grootste aantallen zijn geteld in de maanden voor en na de broedtijd.  Bij het bekijken van de gemiddelde jaarmaxima van de Huismus in het Groote Wielengebied valt direct op hoe groot de afname is geweest in de afgelopen 45 jaar. De cijfers worden vrijwel geheel bepaald door de waarnemingen van groepen buiten de broedtijd. Het grootste aantal getelde Huismussen is 160 op 30 juni 1979. Alle overige tellingen van meer dan 100 vogels zijn van vóór 1985. De afname is waarschijnlijk groter dan in de meer bewoonde gebieden in Fryslân, want het Groote Wielengebied met zijn grote openheid is voor de Huismus geen optimaal leefgebied. Bij afname van populaties worden minder goede leefgebieden eerder gemeden dan optimale leefgebieden, zoals landelijke dorpen. Maar toch….

Broedvogel

De Huismus is een onregelmatige broedvogel bij de bebouwing langs de Oostelijke rand van het Groote Wielengebied. De vogels broeden onder de dakpannen van de huizen. Vanwege het min of meer kolonie-achtig broeden van de soort, is het vaak alles of niets. Bij de drie inventarisaties bleek dat duidelijk. In 2010 broedden plots 6 paren vlak bij elkaar  bij huisjes langs de Westerdijk, terwijl er in 2000 geen en 2005  één broedpaar was vastgesteld. De ‘spectaculaire toename’ die zou blijken uit het broedvogelstaatje hieronder is hoopvol maar onjuist.

broedterritoria in 2010

Het gehele jaar door worden er Houtduiven rond de Groote Wielen aangetroffen. De grootste aantallen zijn geteld in de maanden voor (februari-maart) en na de broedtijd (augustus-oktober). Buiten de broedtijd sluiten de vogels zich aaneen in groepjes en werven rond op zoek naar voedsel. Mogelijk vindt aanvulling plaats uit Noord- en Oost-Europa. Vaak worden tientallen vogels gezien, maar meestal blijven de aantallen beneden de 100, behalve in twee periodes, midden jaren zeventig en  midden jaren tachtig van de vorige eeuw. De twee grootste aantallen (400 vogels in oktober 1986 en 385 in september 1975) zijn ook in die periodes geteld. 

Broedvogel

Overal waar wat forsere bomen bij elkaar staan, kan de Houtduif tot broeden komen. Beide eendenkooien, de bosschages langs de Westerdijk en de boomopslag in de moerassen vormen de belangrijke broedplaatsen. Gedrag en roep en niet te vergeten de majestueuze baltsvluchten van de Houtduif vormen de belangrijkste aanwijzingen voor broedterritoria. Het Groote Wielengebied is drie keer in zijn geheel op de soort geïnventariseerd.  In 1980 werd het aantal broedparen geschat op 10. De broedvogelaantallen overziende lijkt het erop dat de broedpopulatie is gegroeid in de afgelopen veertig jaar. Dat houdt waarschijnlijk verband met de toegenomen verbossing van de moerassen en veroudering van de bosschages.

broedterritoria in 2010

Zoals het een standvogel betaamt, zijn Holenduiven in alle maanden van het jaar aangetroffen, maar het verloop gedurende het jaar laat geen duidelijk patroon zien. De meeste vogels verschijnen in groepjes; enkelingen komen weinig voor. De gemiddelde jaarmaxima van de Holenduif door de jaren heen in het Groote Wielengebied laat een opvallende piek zien rond begin jaren negentig van de vorige eeuw. De  drie grootste aantallen getelde Holenduiven komen alle uit deze periode: 85 vogels op 24 oktober 1995, 75 (23 januari 1993) en 73 (27 maart 1994). Als regel blijven de aantallen beneden de 40 vogels.  

Broedvogel

De Holenduif heeft naar alle waarschijnlijkheid de gehele onderzoeksperiode vanaf 1971 in het Groote Wielengebied  gebroed. Drie keer is het gebied in zijn geheel voor de soort geïnventariseerd. Steeds is maar een gering aantal broedgevallen vastgesteld. De indruk bestaat dat niet alle broedende paren opgemerkt zijn. Broedgevallen kunnen soms pas laat op gang komen, waardoor ze  mogelijk aan de aandacht ontsnappen. Zo is geconstateerd dat een paar Holenduiven in eendenkorf gingen broeden nadat een Wilde eend er eerst succesvol in gebroed had. De soort heeft in elk geval regelmatig gebroed in de Buisman-eendenkooi, in eendenkorven; maar ook zijn broedparen gezien in een halfopen torenvalkenkast.

broedterritoria in 2010

Heggenmussen kunnen het gehele jaar door worden gezien. De vogels die rond de winter worden opgemerkt, zijn stand- en zwerfvogels eventueel aangevuld met vogels uit noordelijke oorden, die hierheen zijn getrokken. De meeste waarnemingen worden gedaan in de broedtijd, wanneer er wat meer aandacht aan de soort wordt besteed. Bijvoorbeeld rond 1980 en in 2000, 2005 en 2010 is er bij broedvogelinventarisaties beter op de soort gelet en zijn er wat piekjes in de aantallen waarnemingen. Het relatief grote aantal waarnemingen in juli ten opzichte van de naastliggende maanden is niet goed verklaarbaar. Maar bij soorten met relatief weinig waarnemingen kunnen uitschieters gemakkelijker optreden dan bij soorten met veel waarnemingen. 

Broedvogel

De Heggenmus broedt van oudsher in het Groote Wielengebied. Er zijn verschillende plekken waar de soort terecht kan zoals de beide eendenkooien, bosjes langs de Westerdijk, moerasruigten met struikgewas in de Gelte Herne en Koekoekspetten. Drie keer is het Groote Wielengebied in zijn geheel geïnventariseerd. Het aantal vastgestelde broedparen was steeds minder dan 10. Gezien de vroege zangactiviteit, de zachte zang en het onopvallende gedrag van de soort, is het werkelijk aantal broedparen waarschijnlijk wat groter.

Broedterritoria in 2010

Vóór de jaren negentig van de vorige eeuw was de waarneming van een Havik een tamelijk grote zeldzaamheid. Pas in de jaren negentig vertoonde de Havik zich vaker in het Groote Wielengebied. Het waren vooral zwervende en mogelijk trekkende noordelijke vogels. Van broeden waren toen nog geen aanwijzingen. Meestal werd maar één vogel gezien, soms twee. De Havik kan het gehele jaar worden gezien, maar is in de zomermaanden het schaarst.   

Broedvogel

In het nabij gelegen Ottema-Wiersma reservaat zat al een broedpaar vanaf halverwege de jaren negentig. In het Groote Wielengebied heeft de Havik zich pas na de eeuwwisseling als broedvogel gevestigd. Voor zover bekend is er sindsdien jaarlijks één broedpaar. Blijkbaar heeft het paar het rijk alleen en is er geen plaats voor meer paren. 

Broedterritoria in 2010 (uit veiligheidsoverweging broedplek vervaagd)

De eerste Grutto’s arriveren in sommige jaren al eind februari. De laatste Grutto’s worden als regel in juli tot in augustus gezien. Dat betreft vaak vogels die jongen vliegvlug hebben gekregen. Er zijn 7 september-waarnemingen van één of twee vogels. Bij een van die waarnemingen op een prachtige septemberdag in de Binnemiede gaf een mannetje een schitterende baltsvlucht ten beste. De gemiddelde jaarmaxima worden gedomineerd door de aantallen die op de slaapplaatsen zijn geteld. Bij de slaapplaatstellingen tegen de avondschemering worden de aantallen Grutto’s geteld die vóór de telling op de slaapplaats aanwezig zijn plus alle invliegende Grutto’s die daarbij komen. Bij die tellingen worden met name in maart de grootste aantallen geteld. Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw tot heden zijn de aantallen pleisterende Grutto’s in het Groote Wielengebied op peil gebleven. De aantallen schommelen tussen 1000 en 2500 vogels. De aantallen in de jaren zeventig en begin jaren tachtig vallen wat lager uit omdat die vooral overdag zijn geteld, waarbij de vogels van elders, die ’s avonds invliegen, niet zijn geteld. Een keer zijn er uitzonderlijk veel vogels geteld: op 31 maart 1991 werden 8000 Grutto’s geteld. Om het algemene beeld niet te verstoren is deze ‘uitbijter’ niet in de gemiddelde jaarmaxima verwerkt.   

Broedvogel

Zomerpoldergraslanden behoren niet tot de favoriete broedgebieden van de Grutto. Er is een andere vegetatie met ruigere grassen dan in winterpolders. Het zwaartepunt van de broedpopulatie van de Grutto lag van oudsher in venige winterpolders van de Binnemiede en Weeshuispolder. De Ryptsjerksterpolder met  de zomerpolders van de Warren en veel zandiger bodem, was minder geliefd.
Vier maal is het Groote Wielengebied in zijn geheel op broedparen geïnventariseerd. Het aantal broedparen is steeds verder afgenomen. Dat komt vooral door het verlies aan broedparen in de Ryptsjerksterpolder, waar tegenwoordig geen Grutto meer broedt. In de Binnemiede en Weeshuispolder is het aantal broedparen de laatste 20 jaar tamelijk stabiel tot licht afnemend.

Broedterritoria in 2010

Pas vanaf de eeuwwisseling is de Grote zilverreiger aanwezig als vaste gast in het Groote Wielengebied. De vogels zijn overdag te vinden bij sloten, in oeverzones en op plas-drasse graslanden. De vogels kunnen het gehele jaar worden aangetroffen, maar zijn in de maanden mei t/m juli bijzonder schaars. In die maanden worden vaak maar één of twee vogels geteld. In de overige maanden kunnen overdag tot wel tot meer dan tien vogels aanwezig zijn. Tot 2014 sliepen de Grote zilverreigers op de slaapplaatsen in het nabijgelegen Ottema-Wiersma reservaat. Vanaf 2015 steeg het aantal vogels in de tellingen spectaculair, omdat de vogels toen ook de Ryptsjerksterpolder als slaapplaats gingen benutten. De vogels slapen er in rietland, maar soms ook op ondergelopen graslanden in de zomerpolders. Het grootste aantal getelde Grote zilverreigers op de slaapplaats is 292 op 15 februari 2020. Bij stevig winterse omstandigheden trekken de vogels (tijdelijk) weg.

Het voorkomen van de Grote zaagbek bij de Groote Wielen laat een voortdurende afname zien. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw werden er in koudere perioden vele tientallen vogels gezien, vissend op de Wielen. Het zal dan ook geen verwondering wekken dat de grootste aantallen gezien zijn in de jaren zeventig van de vorige eeuw: 23 maart 1973 100 vogels en 27 maart 1979 95 vogels. Tegenwoordig is het zien van Grote zaagbekken bij de Groote Wielen een zeldzaamheid. Ook elders in Nederland is de soort sterk afgenomen. Mogelijk hebben de zachtere winters, waardoor de Grote zaagbekken niet zover naar het zuiden hoeven te trekken, en vermindering van de visstand hier invloed op.
Grote zaagbekken verblijven maar kort bij de Groote Wielen. Het overgrote deel van de waarnemingen is gedaan in de maanden december tot en met maart.